KiVa en de weg naar een pestvrije school

Pesten is een groot probleem dat diep ingrijpt in het leven van kinderen. Niet alleen tijdens hun schooltijd, maar ook op latere leeftijd kunnen de gevolgen van pesten nog voelbaar zijn. De KiVa-methode biedt scholen een wetenschappelijk onderbouwde aanpak om pesten effectief tegen te gaan en een veilige schoolomgeving te creëren. Maar wat houdt KiVa precies in en waarom is het zo succesvol? 
 

Wat is pesten en waarom gebeurt het?

Pesten is meer dan alleen vervelend gedrag. Het is een systematische vorm van uitsluiting, intimidatie of vernedering die langdurig aanhoudt. Pesten kan verschillende vormen aannemen, zoals fysieke agressie, verbaal geweld, sociale uitsluiting of online pesten.

Een veelgestelde vraag is waarom mensen pesten. Soms komt het voort uit onzekerheid of de behoefte om controle te hebben over anderen. In andere gevallen kan de groepsdynamiek een rol spelen, waarbij kinderen meedoen met pestgedrag om erbij te horen. Wat de reden ook is, de psychische gevolgen van pesten kunnen ernstig zijn, zowel voor de slachtoffers als voor de pesters zelf.
 

De impact van pesten op kinderen en volwassenen

Pesten laat vaak diepe sporen na. De gevolgen van pesten bij volwassenen kunnen nog steeds merkbaar zijn in de vorm van angst, depressie of een laag zelfbeeld. Slachtoffers kunnen moeite hebben met sociale interacties en vertrouwen in anderen. Maar ook pesters zelf kunnen op latere leeftijd problemen ondervinden, bijvoorbeeld door schuldgevoelens of moeilijkheden in relaties en werk.

Door al op jonge leeftijd in te zetten op positieve groepsvorming en sociale vaardigheden, kunnen scholen bijdragen aan een gezonde ontwikkeling van kinderen. Dit is precies waar de KiVa-methode op inspeelt.
 

Wat is KiVa en hoe werkt het?

KiVa is een schoolbreed programma dat zich richt op het voorkomen en aanpakken van pesten. De naam KiVa komt uit het Fins en is een afkorting van Kiusaamista Vastaan, wat ‘tegen pesten’ betekent. Het programma werd in 2007 ontwikkeld door de Universiteit van Turku in Finland en heeft sindsdien bewezen effectief te zijn in meerdere landen, waaronder Nederland.

Wat de KiVa-methode onderscheidt van andere aanpakken, is dat er niet alleen gefocust wordt op de pester en het slachtoffer, maar op de hele groep. Door kinderen bewust te maken van groepsdynamiek en hen te leren hoe ze pesten kunnen voorkomen of stoppen, wordt een veilige en positieve leeromgeving gecreëerd.
 

Van anti-pestprogramma naar schoolbreed SEL-programma

Hoewel KiVa begon als een anti-pestprogramma, is het inmiddels veel meer dan dat. Het programma richt zich op sociale en emotionele ontwikkeling (SEL) en helpt leerlingen om positieve relaties op te bouwen. Dit draagt bij aan een prettige sfeer in de klas en een beter pedagogisch klimaat op school.

Door de focus op preventie in plaats van alleen op interventie, worden problemen vroegtijdig aangepakt. Leerlingen leren niet alleen hoe ze pesten kunnen signaleren, maar ook hoe ze constructief met elkaar omgaan. Dit vermindert pestgedrag en verbetert het welzijn van alle kinderen.
 

Hoe effectief is KiVa? Wetenschappelijke inzichten

Het onderzoek naar de effectiviteit van KiVa in Nederland wordt uitgevoerd door de vakgroep sociologie van de Rijksuniversiteit Groningen, onder leiding van projectleider prof. dr. René Veenstra. Hij richt zich met zijn onderzoek op de sociale ontwikkeling van jongeren en begeleidt verschillende promovendi, postdocs en onderzoekers. Doorlopend onderzoek naar KiVa en sociale veiligheid helpt om steeds beter te begrijpen hoe pesten ontstaat en hoe het effectief kan worden aangepakt.

KiVa werd in 2007 ontwikkeld aan de Universiteit van Turku door prof. Christina Salmivalli en haar team. Salmivalli wordt internationaal erkend als expert op het gebied van pesten en sociale veiligheid en werkt nauw samen met prof. dr. Veenstra. Hun samenwerking leidde tot een grootschalig effectonderzoek naar KiVa in Nederland, dat tussen 2012 en 2014 werd uitgevoerd op 99 basisscholen. Dit onderzoek werd gefinancierd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap als onderdeel van het actieprogramma Onderwijs Bewijs.

Uit het onderzoek bleek dat KiVa bewezen effectief is in het verminderen van pesten en het verbeteren van het welzijn van leerlingen. In augustus 2015 werden de resultaten gepresenteerd aan de Tweede Kamer. Volgens staatssecretaris van Onderwijs Sander Dekker is KiVa een goed voorbeeld van evidence-based onderwijs, omdat het laat zien dat een experimentele benadering van onderwijsmethoden waardevolle resultaten oplevert.
 

Belangrijke uitkomsten uit het Nederlandse onderzoek:

• KiVa verhoogt het welbevinden van leerlingen en helpt bij het voorkomen of verminderen van depressieve gevoelens.
• Kinderen ontwikkelen een positiever beeld van hun leerkracht en hechten meer waarde aan goede vriendschappen.
• Leerlingen ervaren dat hun leerkrachten meer vaardigheden hebben om groepsproblemen en pesten aan te pakken.
• Op KiVa-scholen is er sprake van een beter school- en leerklimaat.
• KiVa is aantoonbaar effectief in het verminderen van pesten met ruim 63%.
• Voordat KiVa werd ingevoerd, gaf 11,9% van de kinderen aan maandelijks slachtoffer te zijn van pesten. Na invoering daalde dit naar 5%.
• Het aantal kinderen dat wekelijks werd gepest, daalde van 6,8% naar 3,1%.
• Het aantal kinderen dat bijna dagelijks gepest werd, nam af van 15,5% naar 4,6%.

Naast deze resultaten loopt er op dit moment een nieuw onderzoek naar de rol van de leerkracht bij scholen die met KiVa gaan starten. Dit lopende onderzoek richt zich op hoe leerkrachten pestgedrag signaleren en hoe zij het KiVa-programma in de praktijk toepassen.

De effectiviteit van KiVa wordt voortdurend gemonitord en verbeterd, waardoor het programma zich blijft ontwikkelen op basis van de nieuwste wetenschappelijke inzichten.
 

Samen maken we er een fijne school van

Pesten zal nooit helemaal verdwijnen, maar door een preventieve en schoolbrede aanpak kan het aanzienlijk worden verminderd. KiVa laat zien dat een veilige en prettige schoolomgeving niet alleen wenselijk, maar ook haalbaar is. Door te investeren in sociale vaardigheden en groepsvorming, kunnen scholen een omgeving creëren waarin elk kind zich prettig en veilig voelt.

Wil je meer weten over hoe jouw school KiVa kan toepassen? Neem een kijkje op de website van KiVa en ontdek hoe jullie samen kunnen werken aan een pestvrije school.