Jenaplan onderwijs
Wat is Jenaplanonderwijs precies?
In het Nederlandse onderwijs bestaan meerdere alternatieve onderwijsvormen naast het reguliere systeem. Eén daarvan is het Jenaplanonderwijs. Deze onderwijsvorm stelt niet alleen het leren centraal, maar ook het samen leven. Kinderen worden gezien als unieke mensen die leren in en van de groep. Maar wat betekent dat in de praktijk? Waar komt het vandaan? En wat vraagt het van jou als onderwijsprofessional? In deze blog ontdek je alles over het Jenaplanonderwijs én waarom het voor jou als leraar interessant kan zijn.
De oorsprong van Jenaplan
Jenaplanonderwijs vindt zijn oorsprong in Duitsland, aan het begin van de 20e eeuw. De grondlegger is Peter Petersen, hoogleraar pedagogiek aan de universiteit van Jena. Hij ontwikkelde een onderwijsmodel dat gebaseerd is op gemeenschapsvorming en het leren vanuit levenservaring. Zijn ideeën kregen in Nederland voet aan de grond na de Tweede Wereldoorlog en werden verder uitgewerkt door onder anderen Suus Freudenthal-Lutter.
Het Jenaplanonderwijs is niet alleen een didactisch systeem, maar vooral een pedagogische visie op mens en maatschappij: kinderen leren in dialoog met elkaar, in heterogene groepen en met aandacht voor zelfstandigheid en verantwoordelijkheid.
De kernprincipes van Jenaplanonderwijs
In het Jenaplanonderwijs zijn vier basisactiviteiten leidend. Ze vormen het ritme van elke schooldag en creëren structuur en afwisseling:
- Gesprek – in de kring wordt gedeeld, besproken, overlegd, gereflecteerd.
- Werk – kinderen werken aan instructies, taken of projecten.
- Spel – beweging, fantasie, ontspanning en plezier maken onderdeel uit van het dagelijks leren.
- Viering – het samen beleven van gebeurtenissen, successen of creatieve uitingen.
Daarnaast zijn er vijf pijlers:
- Uniciteit van het kind
- Gemeenschapsvorming
- Heterogene groepen
- Zelfstandigheid en verantwoordelijkheid
- Dialoog en democratie
Hoe ziet Jenaplanonderwijs eruit in de praktijk?
Op een Jenaplanschool verloopt een schooldag anders dan in het traditioneel onderwijs. De dag begint vaak met een kringgesprek waarin ruimte is voor verhalen, ideeën en plannen. Daarna gaan de kinderen zelfstandig of in groepjes aan het werk. Tussen de werkblokken door is er ruimte voor spel, beweging en reflectie.
Er is geen strak klassikaal rooster; in plaats daarvan is er een dag- of weekplan. Leerkrachten begeleiden kinderen bij het stellen van doelen en het maken van keuzes. Er wordt gewerkt aan projecten en geïntegreerde thema’s die vakoverstijgend zijn. Kinderen leren dus in samenhang, niet in losse vakjes.
Een belangrijk kenmerk is ook de driegroepenstructuur: kinderen van verschillende leeftijden zitten in één stamgroep (bijvoorbeeld groep 4, 5 en 6 bij elkaar). Dat stimuleert samenwerking, verantwoordelijkheid en natuurlijk leren van elkaar.
Wat is het verschil met traditioneel onderwijs?
| Jenaplanonderwijs | Traditioneel onderwijs |
|---|---|
| Stamgroepen met meerdere leeftijden | Groepen per leerjaar |
| Gesprek, werk, spel, viering | Vakkenrooster met instructiemomenten |
| Zelfstandig en samen leren | Meer klassikale lessen |
| Leraar als coach | Leraar als instructeur |
| Aandacht voor gemeenschapsvorming | Focus op individuele prestaties |
Voor wie is Jenaplanonderwijs geschikt?
Jenaplanonderwijs past bij kinderen die:
- baat hebben bij leren in een sociale context;
- zich graag uiten en deelnemen aan gesprekken;
- behoefte hebben aan afwisseling en betekenisvol leren;
- willen leren in eigen tempo, binnen duidelijke kaders;
- graag samenwerken met jongere of oudere klasgenoten.
Werken in het Jenaplanonderwijs
Als onderwijsprofessional op een Jenaplanschool werk je niet alleen aan cognitieve ontwikkeling, maar ook aan sociale, culturele en emotionele vorming. Je bent méér dan lesgever: je bent een coach, een begeleider en een lid van een gemeenschap.
Wat vraagt dat van jou?
- Je werkt graag vanuit een visie op kind en samenleving;
- Je begeleidt kinderen in hun persoonlijke leerproces;
- Je werkt samen met collega’s en ouders;
- Je hebt interesse in thematisch, vakoverstijgend werken;
- Je kunt goed reflecteren – ook op jezelf.
Heb je een speciale opleiding nodig?
Hoewel je met een reguliere pabo-opleiding aan de slag kunt, zijn er aanvullende trainingen en scholingen via bijvoorbeeld de Nederlandse Jenaplan Vereniging (NJPV). Daar leer je meer over stamgroepen, de vier basisactiviteiten, en hoe je de Jenaplanvisie vertaalt naar de dagelijkse onderwijspraktijk.
Waarom kiezen scholen en ouders voor Jenaplan?
Jenaplanonderwijs is geliefd vanwege de warme, open sfeer en de aandacht voor het kind als geheel. Ouders kiezen vaak bewust voor Jenaplan omdat:
- kinderen leren samenwerken, praten en beslissen;
- er aandacht is voor emoties, cultuur en vieren;
- het onderwijs niet puur op cijfers draait, maar op ontwikkeling.
Scholen kiezen voor Jenaplan om hun onderwijs vorm te geven vanuit een pedagogische visie, met ruimte voor creativiteit en betrokkenheid.
Is Jenaplanonderwijs iets voor jou?
Herken jij jezelf in de volgende uitspraken?
- “Ik zie kinderen als volwaardige mensen.”
- “Ik wil lesgeven én opvoeden tot wereldburgers.”
- “Ik geloof in het belang van een hechte klasgemeenschap.”
- “Ik wil kinderen laten groeien in hoofd, hart én handen.”
Dan past het Jenaplanonderwijs misschien wel perfect bij jou!
Werken op een Jenaplanschool? Bekijk het aanbod op MeesterBaan
MeesterBaan verzamelt actuele vacatures in het Jenaplanonderwijs. Of je nu leerkracht, intern begeleider, schoolleider of onderwijsassistent bent: er is altijd een school die bij je past.
👉 Vacatures in het Jenaplanonderwijs
👉 Alle Jenaplanscholen op MeesterBaan